Na styku majestatycznego Oceanu Atlantyckiego i potężnej rzeki Hudson wyrósł jeden z najbardziej fascynujących organizmów miejskich świata – Nowy Jork. Miasto, nazywane niekiedy Wielkim Jabłkiem, kryje w sobie warstwy historii sięgające czasów, gdy europejscy odkrywcy po raz pierwszy postawili stopę na tych brzegach. Rzadko pamiętamy o tym, że omawiana tutaj metropolia, będąca dzisiaj symbolem amerykańskiego snu i globalnym centrum finansowym, kulturalnym i artystycznym, rozpoczęła swoją podróż ku rozwojowi jako skromna, holenderska placówka handlowa.
Nowy Jork przeszedł naprawdę zdumiewającą transformację. Od małej osady otoczonej dziewiczymi lasami, przez kolonialny port, miasto przemysłowe, aż po współczesną metropolię wypełnioną drapaczami chmur, które kreślą charakterystyczną linię horyzontu rozpoznawalną na całym świecie. Każda dzielnica, każda ulica i budynek opowiadają historię migracji, ambicji, wzlotów i upadków, które ukształtowały nie tylko miasto, ale również naród amerykański.
Ciebie to nic nie kosztuje, a ja pozyskam środki na następne artykuły. Z góry Ci dziękuję!
Spis treści
Okres przedkolonialny
Przed przybyciem Europejczyków obszar dzisiejszego Nowego Jorku zamieszkiwało plemię Delawarów (Lenni Lenape), których członkowie zajmowali się głównie rolnictwem oraz rybołówstwem i zbieractwem owoców morza. Dzięki efektywnej gospodarce rolno-zbieracko-rybackiej ich populacja w rejonie przyszłego miasta wynosiła około 15 tys., osób rozmieszczonych w licznych osadach.
Kolonizacja holenderska, czyli powstanie Nowego Amsterdamu
Początki wzrostu zainteresowania Holendrów regionem Nowego Jorku datuje się na rok 1624 i wiążą się one z założeniem Fortu Amsterdam, którego celem była ochrona operacji handlowych kompanii. Szybko wokół fortyfikacji rozwinęła się osada Nowy Amsterdam (Nieuw Amsterdam), w której szybko zaczęli się osiedlać ludzie z Zachodniej Europy (w tym Walonowi, flamandzcy hugenoci i inni). W 1626 r. Peter Minuit, waloński kupiec i dyrektor holenderskiej kolonii, formalnie kupił od tubylców wyspy Manhattan i Staten Island.
Nowy Jork pod panowaniem brytyjskim
W 1664 r. angielska ekspedycja pod dowództwem Richarda Nicollsa bez walki przejęła kontrolę nad Nowym Amsterdamem. Miasto przemianowano wówczas na New York (ku czci księcia Yorku, brata króla Karola II). Holendrzy na krótko odzyskali je w 1673 r., lecz już rok później Nowy Jork wrócił do Anglików.
Rola miasta w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych
W czasie wojny o niepodległość Nowy Jork odegrał rolę strategicznej bazy. Brytyjczycy pokonali armię amerykańską w bitwie na Long Island (Brooklynie) w 1776 r., po czym zajęli miasto. Nowy Jork pozostał pod brytyjską okupacją przez całą wojnę i stał się schronieniem dla licznych lojalistów sprzyjających Koronie. Po zakończeniu wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych w 1783 roku, Nowy Jork przez kilka lat pełnił funkcję pierwszej stolicy nowego państwa.
Rozwój miasta w XIX wieku
Kanał Erie (ukończony w 1825 r.) znacznie obniżył koszty transportu i uczynił z portu w Nowym Jorku główną bramę handlową łączącą środkową część USA z handlem światowym.
W drugiej połowie XIX w. miasto przyciągało olbrzymie fale imigrantów z Europy (m.in. Irlandczyków podczas Wielkiego Głodu, później Włochów i Żydów ze Wschodu). W latach 1855–1890 przez Castle Garden przeszło ok. 8 mln osób, a od 1892 przez Ellis Island dodatkowo ponad 12 milionów osób. W efekcie populacja Nowego Jorku gwałtownie wzrosła – z ok. 60 tys. w 1800 do ~590 tys. w 1850 i około 3,8 mln na przełomie XIX i XX wieku.
Równocześnie miasto stawało się centrum przemysłu i finansów kraju (duże giełdy, targi surowców, rozwój tekstylny). W 1883 r. oddano do użytku słynny Brooklyn Bridge łączący Manhattan z Brooklynem, symbol rozwoju miejskiej infrastruktury.
Symbol nowoczesności w XX wieku
Już w latach międzywojennych wzniesiono tu imponujące drapacze chmur. Z kultowych wysokościowców słynie oczywiście Manhattan, na którym na początku lat trzydziestych wzniesiono Empire State Building oraz Chrysler Building. W 1973 r. otwarto kompleks World Trade Center – dwie bliźniacze wieże po 110 pięter, stanowiące wówczas najwyższe budynki świata. Po II wojnie światowej zbudowano także siedzibę ONZ (ukończoną w 1952 r.) w Turtle Bay na Manhattanie.
Nowy Jork był też kołem zamachowym ważnych zmian społecznych. W latach 20. dzielnica ta stała się ośrodkiem rozkwitu czarnej kultury, zwłaszcza jeśli chodzi o muzykę, taniec i modę.
Jeśli chodzi o zestawienie Nowego Jorku z rodzącymi się wówczas nurtami obyczajowymi, które wpłynęły i ciągle mają wpływ na teraźniejszą rzeczywistość, warto również wspomnieć o dzielnicy Greenwich Village na Manhattanie. W roku 1969 wybuchły tam zamieszki w barze Stonewall Inn, uznawane nierzadko za początek ruchu o prawa osób LGBT na świecie.
Kluczowe wydarzenia XXI wieku
Nie sposób zacząć inaczej historii najnowszej Nowego Jorku, niż od wstrząsających wydarzeń z 2001 roku. NYC stał się wówczas sceną najtragiczniejszych zamachów terrorystycznych w historii Stanów Zjednoczonych. Mowa tutaj oczywiście o atakach z 11 września, skierowanych w wieże World Trade Center.
W kolejnym dziesięcioleciu zrekonstruowano teren World Trade Center. W 2014 r. ukończono One World Trade Center, będący najwyższym budynkiem w Stanach Zjednoczonych oraz otwarto pomnik i muzeum ku czci ofiar.
Pięć lat temu miasto stało się jednym z ognisk pandemii COVID-19 w USA. Już wiosną liczba potwierdzonych przypadków w metropolii przekroczyła dziesiątki tysięcy, a śmierć poniosło ponad 2 tys. mieszkańców.
Autor: Michał Jakoniuk – pasjonata podróży i poznawania nowych kultur. Swoją pasję do zwiedzania nowych miejsc w trakcie studiów łączył z wykopaliskami archeologicznymi w których uczestniczył. Choć aktualnie rzadziej podróżuje, pielęgnuje swoje zainteresowania związane z podróżami i turystyką w pracy, pisząc artykuły tematyczne. Oprócz zajmowania się copywritingiem, od kilku lat jest aktywnym korepetytorem.